ERGONOMİ DERKEN ASLINDA NEYİ TARİF EDİYORUZ?
Ergonomi kavramının Powerpoint sunumlardaki popüler tanımlarına girmeden söyleyelim; Ergonomi, İş Sağlığı ve Güvenliğinin bir parçası değil neredeyse kendisidir.
Bir iş istasyonunda yapılan işlerin ve çevresinin ergonomik olduğunu söylenebilmesi için;
- Zararsız
- Yapılabilir
- Dayanılabilir
- Beklenebilir
- Çalışanda memnuniyet duygusu oluşturma
- kriterleri aranır.
Zararsız iş: Çalışan kişi işin kendisi veya çevresinden kaynaklanan fiziksel, biyolojik veya psikososyal etkenler nedeniyle zarar görmemelidir.
Yapılabilir iş: Bir insanın fiziksel veya zihinsel olarak bir seferde yapabileceği iş miktarının doğası gereği sınırları vardır. Kabul edilebilir sınırların aşılmaması gerekir.
Beklenebilir iş: İşin çalışan kişinin yaş, cinsiyet, bilgi, yetenek ve deneyimine göre tasarlanmasıdır.
Dayanılabilir iş: İşin aynı kişi tarafından sürdürülebilir halde yapılabilir olmasını gözetir. Sabah işbaşı yaparak gün boyunca çalışan işçinin mesai sonunda evine gidip bir sonraki sabah işe geldiğinde fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan bir önceki gün kadar sağlıklı olmasıdır.
Memnuniyet duygusu: İşin kendisi ve sosyal çevresinden mutlu olunması ana hedeftir. Ancak bu kritere yaşadığımız Dünya gerçekliğinden bakar isek, en azından mutsuz olunmaması demek belki de daha uygun bir tanım olabilir.
Bu kriterlerin sağlandığı bir işyerinde;
- İş kazası ve meslek hastalıkları riskleri azalır
- İş günü kayıpları azalır
- Performans, kalite ve verimlilik artar
Sonuçta işçi, işveren ve ülke kazançlıdır. Aksi halde tüm taraflar uğradıkları zararlar nedeniyle kaybedenler grubuna dahil olurlar.
Şimdi değerli okuyucularımıza soralım; bu kriterlerin üst başlığındaki "Ergonomi" sözcüğünü çıkarıp yerine "İş Sağlığı ve Güvenliği" koyduğumuzda anlam kayması veya kavram kargaşası oluşur mu?
Uluslararası Ergonomi Birliği (IEA) ergonomiyi Fiziksel Ergonomi, Bilişsel Ergonomi ve Organizasyonel Ergonomi olarak üç ana disipline ayırmaktadır.
Fiziksel Ergonomi: Kas İskelet Sistemi Zorlanmaları, Gürültü, Titreşim, Termal Konfor, Aydınlatma gibi İş sağlığı ve Güvenliğini ilgilendiren konulardır.
Bilişsel Ergonomi: İşletmede kullanılan yazılımların ve iş süreçlerinin insan düşünme ve bilgiyi işleme süreçleriyle uyumlu olması için yapılan çalışmalardır.
Organizasyonel Ergonomi: İşletme iş süreçlerinin sahip olduğu insan kaynağı ve teknolojik altyapısı yanında işletme dışı faktörlere uyumlu ve verimli olması için yapılan çalışmalardır. Birey-İşyeri Sistemi arasındaki ilişkiyi ele alır.
Bu kısa yazıda muradımız ne özel ilgi alanımız olan ergonomiyi yüceltmek, ne de gereksiz bir kavram tartışması yaratmaktır. Ergonomi Biliminin de, ülke İSG gerçeklerimizin de buna ihtiyacı yoktur.
Niyetimiz günlük iş pratiğinde " Ergonomi = Kas İskelet Sistemi Hastalıklarını önlemek" algısına sıkıştırılmaması gerektiğine dikkat çekmektir.
Sorunu söylemiş olduk, çözümü de ihmal etmemek için bir sonraki yazıda Ergonomi Programı nedir? Ve bir işletmede nasıl uygulanır? Sorularına değinelim.
